Verkeer
Stuur appje
Zoek
In samenwerking met
1Twente logo

Rechter maakt gehakt van gemeente Enschede in ontslagzaak tegen medewerker klachtencommissariaat

Rechtbank vrouwe justitia
Beeld: Ernst Bergboer / 1Twente

De rechter heeft gehakt gemaakt van de motivering en de handelswijze van de gemeente in een ontslagzaak tegen een medewerker van het Enschedese klachtencommissariaat. De betreffende medewerker deed een onderzoek naar zogenaamde Veelaanvragers, dat veel politieke ophef veroorzaakte en werd nadien op valse gronden op non-actief gesteld.

De rechter deed eerder deze week uitspraak in een zaak die in september voorkwam. Het verweer van de gemeente bleek al tijdens de rechtszitting zwak en de rechter toonde zich ook toen al kritisch. Dat is geen wonder. De betrokken ambtenaar is slachtoffer geworden van een ambtelijk spel dat ontstond nadat zij kritische noten kraakte in een onderzoeksrapport.

Ambtelijk spel: kritiek dimmen, misstappen verdoezelen

Dat ambtelijke spel diende twee doelen. Allereerst was daar een onderzoek naar veelaanvragers, dat zijn inwoners die meermaals vergeefs bijstand aanvragen. Dat onderzoek vond plaats onder grote politieke druk. Enerzijds omdat het aansloot bij aanzwellende kritiek over de uitvoering van de bijstand in Enschede, anderzijds omdat zowel het onderzoek als het op te leveren rapport lang op zich lieten wachten.

De tweede reden voor dat ambtelijke spel was dat de klachtencommissaris en de leiding van de bijstandsafdeling van de gemeente nauw met elkaar samenwerkten. Te nauw. En oneigenlijk, zo bleek eerder al uit onderzoek van 1Twente. De integriteit van de top van de vakafdeling en het klachtencommissariaat èn de onafhankelijkheid van dat bureau - eveneens een heet politiek hangijzer - waren in het geding.

Stadhuis mural Ernst Bergboer
Lees ook
Hoe onafhankelijk is de Enschedese klachtencommissaris?

In het rapport veelaanvragers werden een paar stevige noten gekraakt. Daar was de vakafdeling die verantwoordelijk is voor de afhandeling van bijstandsaanvragen niet blij mee. Het kritische rapport kwam bovenop een extern (en eveneens kritisch) onderzoek van professor Vonk naar de uitvoering van sociale wetten, waaronder de bijstandswet. De top van de vakafdeling deed er alles aan om die kritiek te bezweren. De klachtencommissaris ging daarin mee, zo blijkt uit onderzoek dat 1Twente deed.

Medewerker kreeg de klappen

De medewerker die het onderzoek naar veelaanvragers deed, kreeg de zwarte piet toegespeeld. Ten onrechte, ook dat blijkt uit onderzoek. Eind vorig jaar meldde zij zich ziek. Na die ziekmelding werd zij op non-actief gesteld, kreeg een spreekverbod opgelegd en werd vervolgens voor de rechter gedaagd. De gemeente wilde - ondanks ziekte - ontslag.

Dat ontslag had, zo stelde de gemeente tijdens de zitting in september, twee gronden: de onderzoeker zou niet functioneren en de arbeidsrelatie was dermate verstoord dat herintreding na ziekte niet mogelijk zou zijn.

Niet functioneren? Rechter: 'Onzin!'

De rechter gaat daar in haar uitspraak niet in mee. Van niet functioneren is geen sprake, integendeel. Uit de aangeleverde stukken maakt de rechter op dat de betreffende medewerker al jaren naar volle tevredenheid bijdraagt aan het werk van het Enschedese klachtencommissariaat. Dat blijkt onder meer uit een verklaring van een oud-klachtencommissaris, die de medewerker omschreef als ‘zeer productief, integer en een deskundige klachtenbehandelaar’.

Museumlaan Ernst Bergboer
Lees ook
Rapport veelaanvragers ingetrokken omdat onderzoeker zou hebben gesjoemeld, maar of dat ook zo is?

De rechter achtte die verklaring ‘ongetwijfeld juist’ omdat de medewerker in 2019 nog een gratificatie ontving vanwege ‘meer dan uitstekende inzet en daadkracht’ en uit niets blijkt zij niet goed functioneerde. Die discussie, zo concludeert de rechter, ontstond pas nadat het rapport over het onderzoek naar veelaanvragers was opgeleverd.

Rapport veelaanvragers

Dat rapport werd aanvankelijk verspreid door de klachtencommissaris, maar vier maanden later plotseling weer ingetrokken. De klachtencommissaris had heronderzoek gedaan en grove fouten in het onderzoek ontdekt - een bewering die niet klopt.

Annelies Futselaar Ernst Bergboer
Lees ook
Brandbrief over Enschedees klachtencommissariaat van SP-prominent Futselaar: ‘Ik moet zeggen dat ik me schaam’

De rechter stelt vast dat er weliswaar sprake was van een ontwikkeltraject, waarin de onderzoeker zich verder zou kunnen bekwamen in haar vak, maar vindt dat iets anders dan een verbetertraject omdat er sprake zou zijn geweest van onvoldoende functioneren. Dat ontwikkeltraject gold overigens voor alle medewerkers van het klachtencommissariaat, de klachtencommissaris incluis.

Bikkelhard oordeel

Het oordeel over dat traject in het vonnis is bikkelhard: de begeleiding bleef ver onder de maat. Dat gold ook voor de begeleiding bij dat politiek gevoelige onderzoek naar veelaanvragers. Daarin had de klachtencommissaris achter de onderzoeker moeten staan, ook toen er kritiek vanuit de gemeentelijke organisatie kwam, vindt de rechter. Die verwijt de klachtencommissaris haar medewerker in plaats daarvan te zijn afgevallen en geen gebruik te hebben gemaakt van haar onafhankelijke positie.

“De kantonrechter is van oordeel dat … ontbinding van de arbeidsovereenkomst niet op zijn plaats is gelet op de verwijten die de gemeente gemaakt kunnen worden, waarbij nog niet eens is ingegaan op de non-actiefstelling tijdens ziekte, het opgelegde spreekverbod en het niet voldaan hebben aan de re-intergatieverplichtingen door de gemeente.”

De rechter gaat in haar uitspraak ook niet mee in het pleidooi van de gemeente dat de arbeidsrelatie te verziekt zou zijn om terugkeer mogelijk te maken. ‘Als er al een verstoorde arbeidsrelatie zou bestaan, dan vloeit dit voort uit de gedragingen van de gemeente, lees de [leidinggevende] - (de klachtencommissaris, red.), met betrekking tot het rapport Veelaanvragers en het vermeende disfunctioneren van [verweerster].’

icon_main_info_white_glyph

Tijdlijn

De gebeurtenissen rond het onderzoek en het rapport Veelaanvragers en de onderzoeker op een rij gezet. De exacte loop van gebeurtenissen is complexer dan hier weergegeven. Hier en daar zijn data wat vereenvoudigd weergegeven om het overzichtelijk te houden. De volgorderlijkheid is wel aangehouden.

januari 2020

- klachtencommissaris (kc) meldt start onderzoek Veelaanvragers

augustus 2020

- bemoeienis van vakafdeling met opzet onderzoek

maart en april 2021

- vakafdeling levert kritiek en input op conceptrapport onderzoek

mei 2021

- rapport Veelaanvragers gereed, nog niet verspreid

juni 2021

- wethouder meldt gemeenteraad dat rapport snel komt

- kritische tussenrapportage commissie Vonk, die uitvoering sociale wetten onderzoekt

- druk van vakafdeling om inhoud rapport Veelaanvragers aan te passen

- kc verspreidt rapport Veelaanvragers onder raadsleden

augustus 2021

- kritiek vanuit politiek, verschillende fracties stellen vragen

- vakafdeling bemoeit zich met beantwoording raadsvragen

september 2021

- onderzoeker doet minimale aanpassingen aan rapport Veelaanvragers

oktober 2021

- vakafdeling doet heronderzoek in samenwerking met kc, onderzoeker onwetend

- rapport Veelaanvragers ingetrokken, andermaal vragen vanuit politiek

- rapport commissie Vonk verschijnt: gebrek aan menselijke maat bij uitvoering sociale wetten

- onderzoeker geconfronteerd met heronderzoek: zou informatie hebben verzonnen

november 2021

- onderzoeker meldt zich ziek

december 2021

- geheime bijeenkomst over ingetrokken rapport: kc licht raad onjuist in, onderzoeker niet aanwezig

- onderzoeker uit functie gezet en spreekverbod opgelegd

- raadsleden willen onderzoeker spreken, maar worden tegengehouden

januari 2022

- vakafdeling nauw betrokken bij beantwoording van raadsvragen over intrekking rapport

- burgemeester spreekt met onderzoeker en informeert raad: lezing kc blijft overeind

februari-maart 2022

- raadsleden blijven aandringen op gesprek met onderzoeker

april 2022

- raadsleden spreken burgemeester: gesprek met onderzoeker niet mogelijk, uit functie gezet, zaak licht bij de rechter

- kc stuurt raad brief die rapport Veelaanvragers vervangt: nader onderzoek niet nodig, uitvoering loopt goed (gebaseerd op niet nader getoetste info verstrekt door vakafdeling)

september 2022

- zitting rechtszaak gemeente tegen onderzoeker ivm ontslagaanvraag

december 2022

- uitspraak rechter: alle ontslaggronden afgewezen, hard oordeel over handelwijze gemeente

Na een dienstverband van 27 jaar ziet de rechter geen reden waarom de onderzoeker niet elders binnen de organisatie geplaatst zou kunnen worden. De organisatie telt 1.386 voltijdsplekken, zo rekent de rechter de gemeente voor; daar moet toch een plekje te vinden zijn.

Extern onderzoek naar signalen van angstcultuur

Deze uitspraak van de ontslagzaak die de gemeente aanspande tegen een medewerker van het klachtencommissariaat komt vlak nadat dat de gemeente een onderzoek aankondigde naar signalen over een cultuur van angst op een aantal plekken binnen de ambtelijke organisatie. In dat opzicht is ook deze zaak zo’n signaal.

Staff gd7b38f3e9 1280
Lees ook
Extern bureau doet onderzoek naar mogelijke angstcultuur binnen gemeente Enschede

In de kwestie rond het onderzoek en het rapport veelaanvragers heeft een aantal leidinggevende ambtenaren, onder wie de top van de bijstandsafdeling onder een hoedje gespeeld met de klachtencommissaris, de leidinggevende van de voor het gerecht gedaagde onderzoeker. Daarbij is de gemeenteraad en het bestuur van de stad een rad voor ogen gedraaid. Slachtoffer werd een medewerker wier integriteit en functioneren niet ter discussie staat, met een onberispelijke staat van dienst van 27 jaar.

Vertrouwen in ambtenarij en stadsbestuur

Dat schaadt het functioneren van het klachtencommissariaat, het vertrouwen in een onafhankelijke toets van de uitvoering van sociale wetten en in de leiding van de afdeling die daarvoor verantwoordelijk is. Maar ook het vertrouwen in politiek en bestuur. Daarmee staat niet alleen de dienstverlening aan inwoners op het spel, maar ook hun betrokkenheid bij de publieke zaak.

Iets vergelijkbaars speelt in de zaak Ardesch, waarbij een ondernemer op vergelijkbare wijze werd gemangeld in jarenlange pogingen om misstappen binnen de gemeentelijke organisatie te verdoezelen.

Gertjan Ardesch Ernst Bergboer
Lees ook
Enschedese gemeenteadvocaat leidde Nationale ombudsman om de tuin in zaak Ardesch

De PVV heeft inmiddels politieke vragen gesteld aan het college over de uitspraak van de rechter.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie?
Tip onze redactie via mail of telefoon. Deze vind je op onze contactpagina.