Niemand weet hoe oud de midwinterhoorn is, maar ’n oaln roop is springlevend
Over de oorsprong van het midwinterhoornblazen, dat in deze contreien inmiddels traditiegetrouw vanaf de eerste zondag van de Advent beoefend en beluisterd wordt, doen nog altijd veel verhalen de ronde. De meest gangbare theorie is, dat het gebruik z’n wortels heeft in het heidense Joelfeest, waarmee tijdens de winterzonnewende de duisternis werd verdreven. Nadat dit heidense gebruik was opgenomen in de kerkelijke ‘kalender’ is het onverbrekelijk verbonden met het kerstfeest, de geboorte van Christus, Brenger van het Licht. Hoe lang de midwinterhoorn - zoals we die nu nog kennen in Twente en de Achterhoek – bestaat, daarover zijn wetenschappers en historici het nog altijd niet eens.
Zo haalde J.J. Voskuil (verbonden aan het Meertens Instituut en schrijver van Het Bureau) zich ooit de woede van de hoeders van de Twentse cultuur op de hals door het midwinterhoornblazen als een ‘uitgevonden traditie’ te betitelen. Voskuil wees de opvatting van zijn collega-volkskundige Dirk Jan van der Ven. dat het midwinterhoornblazen een eeuwenoude traditie was, naar het rijk der fabelen. Volgens Voskuil beleefde deze ‘traditie’ pas in 1919 een ‘wedergeboorte’.
Midwinterhoorn uit 1200?
Los van de vraag hoe oud de midwinterhoorn precies is, staat vast dat mensen sinds jaar en dag signalen en boodschappen hebben doorgegeven door het blazen op hoorns van verschillende materialen. Oorspronkelijk op hoorns van dieren, later ook van hout en metaal. Bij toeval stuitte Albert Wiggers uit Oldenzaal op ‘bewijs’ dat de midwinterhoorn een geschiedenis kent van vele eeuwen. In een catalogus van gebrandschilderde ramen uit Frankrijk trof hij een afbeelding aan van een gebrandschilderd raam uit ca. 1200 (!) met daarop een hoorn die onmiskenbaar grote gelijkenis vertoont met de midwinterhoorn, zoals we die in Twente kennen….
Nieuw leven in geblazen
Feit is ook dat deze ‘traditie’ pas in 1949 in Twente weer nieuw leven werd in geblazen. In zijn boek ‘Het midewinterhoorn blazen’ uit 1977 schrijft Everhard Jans dat er op 18 december 1949 in Twente voor het eerst weer sprake was van georganiseerd blazen op de midwinterhoorn. Met name Toon Borghuis uit Oldenzaal speelde een belangrijke rol bij de revival van de traditie, die tot op de dag van vandaag levend wordt gehouden. Dat het maken van en blazen op de midwinterhoorn ook actief wordt overgedragen op toekomstige generaties, is mede te danken aan het feit dat deze traditie op 13 december 2012 op de lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland is geplaatst.
Wat toet ’t doar toch van wieden?
Doar kleenkt van alle kaant
’t Leed van zeut verblieden,
Dat jach mien hett’ in braand:
Den Mirreweenter-hoaren
Röp wear in Tweantelaand!
Wat röp den hoalten hoaren?
Wat blös hee veur meziek?
‘Het Keend wodt oons geboaren,
Het Keend zo loveliek.”
Bliev’ bloazen hoalten hoaren
Dien leed – an zin zo riek!
Gedicht van Toon Borghuis uit de bundel ’n Buske late bleujers
Jeugd er bij betrekken
De traditie van het maken van en blazen op de midwinterhoorn wordt tegenwoordig op vele manieren levend gehouden. Met eigentijdse middelen, zoals leskisten en een boek van Paul Wigger uit Losser over het maken van hoorns, maar ook cursussen, vooral gericht op de jeugd. Intussen zijn er ook de puristen, die strikt vasthouden aan de ongeschreven wetten en regels van ’n oaln roop. En zijn er mensen als Antoon Meijerink (85) uit Lonneker, die inmiddels al 50 jaar handmatig midwinterhoorns vervaardigt zoals hij het van de vorige generatie heeft geleerd.
Midwinterhoornwandeling met ‘n verhaal
De eerste Adventzondag (dit jaar zondag 1 december) is traditioneel de dag dat stichting Mirrewinterhoornbloazers Ol’nzel een bijzondere wandeling organiseert: De Midwinterhoornwandeling met een verhaal. Deze georganiseerde wandeling van 5, 7 of 11 kilometer voert dit jaar door natuurgebied Boerskotten. Onderweg passeren de wandelaars op verschillende plekken zo’n 40 bloazers uit Oldenzaal en De Lutte, die ’n oaln roop ten gehore brengen en er ook iets over vertellen. Onderweg worden de wandelaar getrakteerd op een consumptie en op het eindpunt wacht een heerlijke kop snert. De wandeling start bij het NS treinstation in Oldenzaal, waar voldoende parkeergelegenheid is. Een startbewijs is in de voorverkoop verkrijgbaar bij Oldenzaal Promotie. De kosten zijn €4,00 voor een volwassene - inclusief boekje over de wandeling en omgeving, consumptie en kop snert - en voor kinderen € 3,00. Bij de start kost een startbewijs een euro meer. Er zijn verschillende vertrektijden: 5 kilometer tussen 10.30 en 14.00 uur, 7 km tussen 10.30 en 13.30 uur en 11 kilometer tussen 10.30 en 13.00 uur.
