Vragen over sluiting bloedbank in Enschede: ‘Het lijkt een graaicultuur’
Bloedbank-monopolist Sanquin besloot per 1 januari de bloedbank in Enschede te sluiten. Donoren moeten in het vervolg naar Hengelo. Er moest bezuinigd worden, was het motief. Trouwe donor Willem Jaap Zwart dook in de cijfers en komt tot een andere reden: “Het lijkt erop dat een maatschappelijke voorziening wordt gebruikt om financieel gewin na te streven.”
Sanquin is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet inzake bloedvoorziening. Een uitvoeringsorganisatie die ervoor moet zorgen dat er in Nederland het bloed en het bloedplasma wordt ingezameld dat nodig is voor volksgezondheid en onderzoek. Die bloedvoorziening moet betaalbaar blijven. Daarom besloot de bloedbank het aantal afname-locaties terug te brengen van 50 naar 35.
‘Sanquin barst van het geld’
Maar, zo stelt Zwart, Sanquin barst van het geld. De Enschedeër is al 40 jaar donor, kreeg ‘pats-boem’ een mailtje dat hij niet meer in zijn stad terecht kon, dook in de jaarrekeningen van Sanquin en begon vragen te stellen. Vragen waarop geen antwoord kwam.
Het eigen vermogen van de landelijke bloedbank bedraagt 200 miljoen. Zes directeuren (van de elf) ontvangen een jaarsalaris boven de Balkenende-norm. Dat zijn er in 2025 nog drie, zo stelde de club in juni vorig jaar via een brief van Minister Dijkstra aan de Tweede Kamer. De leden van de Raad van Toezicht zitten op die norm. Zwart: “Die verdienen de helft van een modaal inkomen voor vijf vergaderingen per jaar.”
Volbloed en bloedplasma
Volbloed is de term die wordt gebruikt voor al het afgenomen bloed. Volbloed doneren is ingrijpender dan de afname van plasma omdat het lichaam nieuw bloed moet aanmaken. Volbloed wordt met name gebruikt bij medische ingrepen.
Bloedplasma is alleen het vocht uit het bloed. Dat wordt gecentrifugeerd, waarna de rode bloedlichaampjes teruggegeven worden. Afname van alleen plasma kan dan ook veel vaker dan volbloed. Plasma wordt vooral gebruikt voor het maken van medicijnen en voor onderzoek.
Er is minder volbloed nodig dan in het verleden, met name door verbeterde medische technieken. Aan bloedplasma is een tekort.
Onder de maatschappelijke bloedbank-tak van Sanquin hangt ‘een kerstboom aan bv’tjes’, zo constateerde Zwart. “Een stuk of tien. Daar wordt ook weer geld gemaakt. Met plasma dat zij gratis krijgen van de maatschappij.”
Goud geld verdiend aan plasma'
Zwart, zelf sinds jaar en dag betrokken bij cultureel-maatschappelijke organisaties, heeft er geen probleem mee dat er geld wordt verdiend, maar dan behoort dat wat hem betreft terug te vloeien naar het maatschappelijke doel dat die organisaties nastreven. “Je geeft bloed of plasma omdat het nodig is. Daar kunnen we in Enschede over meepraten; na de vuurwerkramp was er heel veel bloed nodig. Je wilt iets goeds doen voor de mens. Ik verwacht van de organisatie die dat bloed ontvangt hetzelfde dna.”
En daar wringt het, vindt Zwart. “Er wordt goud geld verdient aan plasma. Ik zie niet waarom je zou moeten bezuinigen op afname-locaties.” Behalve dat eigen vermogen van 200 miljoen geven de jaarcijfers daar ook verder geen aanleiding voor. In 2022 werd een winst geboekt van 90 miljoen, in 2023 een verlies van 9 miljoen. Op een begroting van zo’n 900 miljoen. “Dat is peanuts.”
Achterdocht
Zwart maakte een vragenrondje langs alle gremia van de bloedbank: van receptioniste tot de directeur bloedvoorziening. “Hoe zit het nou, jongens. Waarom, als je geld verdient met plasma. Niemand die me antwoord kon geven. Dan wordt ik achterdochtig.”
Ook op vragen over de businesscase - wat levert die sluitingen dan op - en welke alternatieven voor sluiting zijn overwogen, kwam geen antwoord. In de met een Woo-verzoek opgevraagde beleidsstukken zijn de hoeveelheden ingezameld bloed en bloedplasma en financiële gegevens weggelakt. “Het lijkt een graaicultuur, terwijl het een maatschappelijke voorziening is.”
Lees verder onder de afbeelding.
Enschede telt zo’n 4000 bloed- en bloedplasmadonoren. Hengelo 9000. Landelijk zijn dat er ruim 370.000. Sanquin werkt in Hengelo aan een nieuwe locatie met meer voorzieningen en ruimere openingstijden. Voor Enschede wordt een mobiele bloedbank ingezet, maar daar wordt alleen volbloed afgenomen, geen plasma.
